Velayet, yetişkin olmayan yani 18 yaşın altındaki çocukların bakım, korunma ve eğitim ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılamak amacıyla anne ve babaya verilen hak ve ödevlerdir.

Türk Medeni Kanunu uyarınca, anne ve babanın evliliği devam ettiği sürece, müşterek çocuklarının velayet hakkını birlikte kullanmaktadırlar. Ebeveynlerden birinin vefatı durumunda velayet, hayatta kalan kişiye aittir. Anne babanın boşanması durumunda ise kimin velayetinde kalacağına dair karar hâkimin kararı ile belirlenir.

Velayet için, hakim karar verirken dikkat ettiği en önemli konu çocuğun menfaati ve yaşıdır. 0-3 yaşına kadar çocuk, anne bakımına ve şefkatine ihtiyaç duyduğu dönem olduğu için anneye velayet verir. Bununla birlikte, çocuğun hayatının tehlikede olacağı olayların varlığında, çocuğun velayeti babaya verilebilir.

Çocuğun bakımını üstlenmesine hükmedilen diğer hısım ve akrabalar ise ebeveyn olarak değil vasi olarak atanmasıdır.

BOŞANMA DAVASI İLE VELAYET

Boşanma davaları anlaşmalı boşanma davası ve çekişmeli boşanma davası olarak açılan davalardır. Boşanma sürecinde, çocuk velayeti konusu velayet davasına ihtiyaç duyulmadan hâkim tarafından değerlendirilir. Bu hüküm yapılırken çocuğun yüksek yararı göz önünde bulundurulur.

Anlaşmalı boşanma davasında eşler, müşterek çocuğun velayeti hakkında kendi aralarında karar verir.

Çekişmeli boşanma davasında ise hâkim takdir yetkisine sahiptir. Yargı sırasında mahkemeye sunulan deliller, gerekli incelemeler ve soruşturmalar, sosyo-ekonomik durum tespitleri yapılmakta ve uzman pedagog veya sosyal hizmet uzmanlarından bir rapor alınmaktadır. Çocuğun velayetinin hangi eşe verileceği hâkim hükmüyle karara bağlanmaktadır.

Anne ve baba boşanma sonucu velayeti aldıktan sonra çocuğun çıkarlarında bir değişiklik olursa, velayeti değiştirmek için bir velayet davası açabilir.

Velayeti kendinde olan anne ve / veya baba çocuğun çıkarlarına karşı hareket ederse, velayeti kaldırmak da mümkün olabilir.

NASIL AÇILIR?

Velayet davası; çocuğun velayeti kendisinde olmayan eşin, velayeti kendisine vermesi için diğer eşe açtığı dava türüdür. Velayet davası açma hakkı yalnızca anne, baba ve evlat edinen ebeveynlere verilir.

Velayet değişiklikleri, mahkeme kararıyla yönetildiği için, bir velayet davası ile yapılabilir. Velayet davası çocuğun menfaatlerine karşı durumların gerekçesiyle yazılan velayet davası dilekçesiyle yetkili Aile Mahkemesine başvurularak yapılır.

VELAYET KONUSU ÇOCUĞA SORULUR MU?

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ ne göre 12 yaşını doldurmuş çocuğun velayet kararı verilmeden önce mahkemeden dinlenmesi gerektiği kabul edildi. Hâkim, gerekçeleri,

araştırmaları ve bilirkişi raporlarını değerlendirerek, çocuğun çıkarı için isteğin aksine gerekçesini belirterek karar verebilir.

BAŞLICA SEBEPLER;

· Çocuğun velayeti olmayan taraf ile kişisel ilişki kurulmasının önlenmesi,

· Çocuğu, velayeti olmayan anne ya da babaya bırakılması veya çocuğun üçüncü kişiyle birlikte bırakılması,

· Çocuğun çıkarlarının gerektirdiği nedenler (sağlık, eğitim, ahlâk, güvenlik),

· Velayeti kendisinde bulunan ebeveynin yeniden evlenmesi,

· Velayet hakkı kendisine verilen ebeveynin bir başka yere gitmesi,

· Ölüm veya velayet görevinin engellenmesi velayetin değiştirilmesi davası için başlıca sebepleridir.