Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru, temel Anayasal hakları ihlal edilen kişilerin Anayasa Mahkemesine yaptıkları şikayeti ifade eder. Bireysel başvuru yolu Türk hukukuna 2010 yılında yapılan referandum ile girmiştir. 2010 yılından beri Türkiye’de temel hak ve hürriyetleri kısıtlanan kişiler, diğer hukuk yollarını tüketip buralardan sonuç alamamaları halinde, Anayasa Mahkemesine başvurur. Anayasa Mahkemesine her türlü hukuki meselede gidilmez. Anayasa mahkemesi, Anayasa’da sayılan; yaşama hakkı, adil yargılanma hakkı, din ve vicdan hürriyeti hakkı, seyahat özgürlüğü vb. hakların Devlet eliyle ihlal edilmesi durumunda devreye girer. Ayrıca bireysel başvuruda ihlal edildiği iddia olunan hak ve hürriyetlerin aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile de kişilere tanınmış olması gerekir. Anayasa Mahkemesinin ilk yapacağı iş hak ihlalini tespit etmektir.
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Şartları Nelerdir?
· Anayasa mahkemesine bireysel başvuru yapabilmek için diğer kanun yollarının tüketilmiş olması gerekmektedir.
· Türkiye’nin taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde belirtilmiş haklar ve özgürlüklerin kamu gücü tarafından ihlal edilmesi gerekmektedir.
· Anayasa mahkemesine bireysel başvuru herkes tarafından yapılabilir. Durumun tek istisnası seçme, seçilme ve siyasi faaliyetlerden kaynaklı hak ihlali yaşayan kişilerin Anayasa mahkemesine başvurabilmesi için T.C vatandaşı olmaları gerekmektedir.
· İhlal edilen hakkın hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hem de T.C Anayasası tarafından korunması gerekmektedir. T.C Anayasası tarafından korunan ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde yer almayan haklar için Anayasa mahkemesine bireysel başvuruda bulunulamaz. Aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde yer edinen ancak Türkiye’nin şerh düştüğü maddelere ilişkin ihlallerde anayasa mahkemesine başvuruda bulunması mümkün değildir.
· Kural olarak ihlalin devlet tarafından yapılmış olması gerekmektedir. Sadece bu durumda anayasa mahkemesine başvurulabilir; ancak özel hukuk kişileri tarafından bir insan hakkı ihlal edilmiş ve kolluk, yargı mercileri ihlalin giderilmesinde gerekli yasal uygulamaları icra etmemişse bu durum için anayasa mahkemesine başvuru yolu açıktır.
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Süresi Ne Kadardır?
· Anayasa mahkemesine bireysel başvuru süresi kural olarak 30 gündür. 30 günlük süre diğer kanun yollarının tüketilmesinin kesinleşmesi itibarıyla başlamaktadır.
· Anayasa mahkemesine başvuran kişi, 30 günlük süreyi mazereti sebebiyle kaçırabilir. Sürenin kaçırılmasına neden olan mazeret Anayasa Mahkemesine sunulur. Mahkeme mazereti inceler ya da davayı süre yönünden reddeder.
Anayasa Mahkemesine Kimler Başvuruda Bulunabilir?
Anayasa mahkemesine bireysel başvuru hakkı ihlal edilen özel hukuk kişisi, kanunu temsilci veya avukatlar tarafından yapılabilmektedir. Dernek vs. tüzel kişisi yönetmeliklerinden kaynaklanan haklarından dolayı anayasa mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilir. Ayrıca kamu tüzel kişileri Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunamazlar. Başvurunun
mahiyeti gereği ihlallerin kamu gücünden kaynaklanması, kamu tüzel kişilerin Anayasa Mahkemesine başvuru önündeki teorik engeldir.